Collectie Bulskampveld

Een nieuwe ploeg

Augustus 1923. Feest op de boerderij Streuve, in de Hoogstraat in Oedelem. Leonie Dombrecht (1865-1950) had enkele maanden voordien de familiale banden aangesterkt door een nieuwe ploeg te bestellen bij haar zonen Honoré (°1884) en August (°1885) Streuve. Vader Bernard (1851-1918) was overleden tijdens de laatste maanden van de Eerste Wereldoorlog.

Honoré was van zijn 11 tot aan zijn 22 jaar in de leer gegaan bij een timmerbedrijfje en wagenmakerij in Veldegem. Met zijn opgedane kennis maakte hij een nieuw landbouwwerktuig voor de familie. Honoré werd later ook restaurator. Zo restaureerde hij de lambrisering in de kerk van Oedelem na de Eerste Wereldoorlog. Broer August Streuve was smid aan huis die het ijzer voor de ploeg smeedde.

Hector Streuve (°1901), de jongste zoon van Bernard en Leonie, was landbouwer en nam na de oogst van 1923 de ploeg als eerste in gebruik. Hij ploegde met het werktuig een stuk land van ongeveer één hectare om. Al snel werd een tweede ploeg besteld bij August Streuve: hetzelfde type maar volledig in ijzer gesmeed. Doordat de houten akkerploeg maar een korte werkcarrière had, is het werktuig goed bewaard gebleven.

De broers Streuve werkten ook samen om een driewielkar te produceren die eveneens tot de Collectie Bulskampveld behoort (inv. nr. 75)

De driewielkar was eigendom van Bernard Streuve.

Een nieuwe ploeg

De Streuve-ploeg is volledig uit hout gemaakt - uitgezonderd de snij- en keerelementen - en is identiek aan de latere voetploegen volledig uit ijzer. Aan de ploegboom zijn een kouter, schaar en rister bevestigd. Het koutermes doorsneed de grond verticaal, de schaar horizontaal. Het rister legde dan weer de aarde om. De ploeg is ook uitgerust met een voorrister (of voorschaar), typisch voor de Zandstreek. Dit is een kleiner rister, voor de kouter bevestigd, die bij het ploegen eerst oppervlakkig de grond of de dikke stalmest zijwaarts duwt zodat het eigenlijke ploegen vlotter kan verlopen. De diepte werd geregeld door de trekstang voor de aanspanning van het paard.

Deze ploeg was een rondgaande ploeg wat betekent dat Hector Streuve na het beëindigen van een voor niet onmiddellijk omkeerde, maar integendeel een brede rondgang maakte alvorens verder te gaan met ploegen. Voor Hector betekende dat 30 km of 8 werkuren in de ploegvoor meestappen met paard en ploeg. De familie Streuve had zelf geen paard, enkel een eigen os. Meestal werd een paard geleend voor één dag bij een boer uit de omgeving. Die ‘paardendag’ moest nadien gecompenseerd worden door één dag mensenwerk bij die boer.

Op 10 september 1966 opende Hector Streuve een heemkundig museum op zijn eigen hoeve, 1974. Collectie Richard Streuve

Beiretopper

De eenscharige, rondgaande ploeg van de gebroeders Streuve is erkend als agrarisch topstuk in Vlaanderen. Een topstuk is een roerend erfgoedobject dat door zijn uitzonderlijke historische, artistieke of wetenschappelijke waarde als zeldzaam en onmisbaar wordt beschouwd. Zonder toelating van de Vlaamse overheid mag zo’n stuk Vlaanderen niet verlaten. De Streuve-akkerploeg staat symbool voor één van de meest bekende standaardwerktuigen op boerderijen. De Vlaamse ploegen hadden tot ver over de landsgrenzen heen een faam opgebouwd qua constructie en rendement.

Er zijn relatief veel ploegen bewaard gebleven maar volledig authentieke exemplaren zoals deze zijn eerder zeldzaam. Voor Erfgoeddag 2021 maakte de Gemeente Beernem een expo over haar ‘Beiretoppers’, objecten en gebouwen met een grote (lokale) erfgoedwaarde. De Streuve-ploeg kon uiteraard niet ontbreken. Je kan tot eind mei 2021 de ploeg bewonderen in de openbare bibliotheek van Beernem.

De ploeg van Streuve in de bibliotheek van Beernem tijdens de expo Beiretoppers, 2021. © Sofie Pierins

Met dank aan Carlos Croene van de Heemkundige Kring Bos en Beverveld in Beernem.

Topstukken

Naast de voetploeg van de familie Streuve werden in 2014 werden ook twee andere objecten uit de Collectie Bulskampveld toegevoegd aan de Topstukkenlijst van de Vlaamse overheid.

Ontdek alle topstukken