Gereedschapskoffer

De timmerman en schrijnwerker zijn veelzijdige houtbewerkers. In hun atelier beschikken ze over een uitgebreide set aan handwerktuigen. Het gereedschap ligt niet zomaar in het rond. Het is per soort gesorteerd aan de muur of in een kist. Voor opdrachten buitenshuis gebruiken houtbewerkers een gereedschapskoffer. In de Collectie Bulskampveld wordt de gereedschapskist van wagenmaker André Tamsin uit Sijsele bewaard. Duik je mee in de koffer van André?

De gereedschapskoffer met inventarisnummer TA218 van wagenmaker André Tamsin uit Sijsele

Wagenmaker Tamsin

De familie Tamsin was gelokaliseerd in Sint-Kruis (Brugge) en Sijsele (Damme). Het was een echte houtbewerkersfamilie. Amandus Tamsin (1825-1910) was stamvader van de familie. Hij had drie kinderen waaronder één zoon, Petrus (1857-1925). Petrus was twee keer getrouwd en had respectievelijk vijf en vier kinderen. Petrus staat te boek als timmerman en wagenmaker te Sint-Kruis. Amand Tamsin (1885-1948) was één van zijn zonen. In de jaren 1930 was Amand hoefsmid in Sijsele. Amand was getrouwd met Pharaïlde Verplancke, samen kregen ze vier zonen. André (1913-2002) was de derde zoon.

André werkte als wagenmaker in Sijsele. Door de gunstige ligging langs een steenweg in de landelijke regio tussen Brugge en Maldegem had André een goede afzetmarkt. Naast handwerktuigen had hij ook diverse wagenmakersmachines in huis zoals een lintzaag, vlakschaafbank en vandiktebank. Zijn zoon Eric Tamsin (1944-2008) volgde hem op maar werkte vooral als schrijnwerker. Eric Tamsin verkocht later het wagenmakersmateriaal van zijn vader aan de Provincie West-Vlaanderen voor opname in de Collectie Bulskampveld.

Plattegrond van de schrijnwerkerij van Petrus Tamsin in Sint-Kruis, 1924. Bewaard in Provinciaal Archief West-Vlaanderen, dossier A.3.-G.B./1998/P.B./13l

Alles bij de hand

Net zoals vandaag gebruikten houtbewerkers zoals de schrijnwerker of wagenmaker vroeger een gereedschapskoffer om handwerktuigen in op te bergen. De indeling van de koffer was aangepast aan de vorm van de werktuigen om de ruimte optimaal te benutten en te vermijden dat fragiele stukken op elkaar werden geplaatst. Zo plaatste de wagenwerker houten schotten om de handwerktuigen rechtopstaand te laten steunen, bijvoorbeeld bij verticaal geplaatste schaven om de werktuigen die uitsteken zoals de schaafbeitel en wig niet te beschadigen.

Door het hoge gewicht van de gereedschapskoffer was extra hulp nodig om de gereedschapskoffer te verplaatsen. Het is onduidelijk of gereedschapskoffers vroeger vaak werden verplaatst. Soms konden taken niet in de werkplaats zelf gebeuren en moest de wagenmaker ter plaatse gaan, zoals bijvoorbeeld bij een gebroken wiel. Tegenwoordig bestaan er gereedschapskoffers in alle maten en vormen met de meest uiteenlopende handwerktuigen voor allerhande toepassingen.

De koffer van André

De gereedschapskoffer van wagenmaker Tamsin is goed gevuld. Een eerste groep van handwerktuigen zijn de zagen. De koffer bevat ook veel klieversgereedschap: de kliefbijl, het kliefmes en kliefhamer. Voor fijnere afwerking zijn er diverse bijlen. Daarnaast zit in de koffer een hele reeks beitels en gutsen. Bovendien vind je er ook verschillende hamers in terug zoals de gewone timmermanshamer, de klauwhamer, de voorhamer en de blokhamer. Boren ontbreken ook niet in de kist. De bekendste zijn de avegaar, de lepelboor en de schulpboor. Met de laatste boor maakte de wagenmaker asgaten in de naaf van het wiel. Zoals elke goede houtbewerkers beschikt de wagenmaker ook over de klassieke schaven. Het trekmes is ook een belangrijk handwerktuig. Het is onmisbaar bij het snijden van rondingen aan spaken. Tot slot bevat de wagenmakerskoffer van André ook meettuigen zoals een winkelhaak en steekpasser.