Nog tot 30 september 2021 stelt Archeocentrum Velzeke ploeg 443 uit de Collectie Bulskampveld tentoon in de expo ‘Landschap Doorgrond’. In deze expo toont de intercommunale SOLVA wat archeologisch onderzoek de afgelopen 10 jaar in Zuid-Oost-Vlaanderen opleverde. Waarom laten ze ploeg 443 zien?
Ploeg met inventarisnummer 443
De expo ‘Landschap Doorgrond’ focust op de boeiende en uitdagende relatie tussen mens en natuur doorheen de tijd. De bezoeker wandelt als het ware door het verleden en ontdekt hoe onze voorouders, van de prehistorische jager-verzamelaars langs de Schelde in Ruien tot de middeleeuwse boeren op de koutergronden in de Dendervallei, de regio bevolkten. Recente opgravingen, levendige reconstructies van archeologische sites en opmerkelijke objecten uit de regio vertellen het verhaal van de eigen streek.
© Dirk Wollaert
Bij een opgraving van een middeleeuwse nederzetting in Ronse zijn verschillende onderdelen van een ploeg teruggevonden. Ze dateren uit de 9de, begin 10de eeuw. Het gaat om twee symmetrische ploegscharen en een deel van een koutermes waarvan de onderkant is afgebroken. Deze artefacten zijn samen in een kuil gedumpt. Deze vondsten zijn vrij uitzonderlijk en staan symbool voor de grote impact die landbouwbewegingen in de volle middeleeuwen hebben gehad op de vorming van het huidige landschap. Het koutermes rijt de grond verticaal open, de ploegscharen doen dit horizontaal. In de loop van de volle middeleeuwen komt de keerploeg in gebruik. Een keerploeg draait de zoden om met een rister of keerbord. Zo kunnen boeren de gronden beter bewerken. Dit type ploeg speelt een belangrijke rol in de ontginning van het platteland tijdens de volle middeleeuwen.
Onderaan twee ploegscharen en een koutermes afkomstig van de opgraving ‘De Stadstuin’ in Ronse (2de helft 10de eeuw-begin 11de eeuw) © Dirk Wollaert
Naar aanleiding van deze vondsten, ontstond er discussie tussen verschillende onderzoekers. Enkel de metalen objecten zijn teruggevonden, geen houten onderdelen zoals een keerbord. Sommige onderzoekers definieerden het voorwerp als een eergetouw, een voorloper van de ploeg. Ondertussen is het vrij zeker dat het om een ploeg gaat. Of het dan gaat om een asymmetrische ploeg met vast keerbord of een symmetrische ploeg met verzetbaar keerbord en koutermes is moeilijk uit te maken. Voor de tentoonstelling ging SOLVA op zoek naar een exemplaar dat in grote lijnen overeen kwam met het werktuig waar de gevonden artefacten ooit moeten hebben opgezeten. Zo kwamen ze uit bij ploeg 443 van de Collectie Bulskampveld.
Twee mogelijke reconstructies van de middeleeuwse ploeg uit ‘De Stadstuin’ in Ronse © Yannick De Smet
