Philippe Cornut van de heemkundige kring Vilvoorde leverde volgende bijdrage over de wagenmakers in Houtem. Hij kon nog contact leggen met een nazaat van een wagenmaker. Dergelijke microverhalen zijn waardevolle aanvullingen bij de algemene krijtlijnen.
Reclame voor wagenmakerij Willems in Houtem. Familiearchief Jean Willems.
In de regio rond Vilvoorde waren er heel wat wagenmakers, zo blijkt uit archiefonderzoek. Er waren maar liefst 32 leden aangesloten bij de bond van “Vereenigde patroons wagenmakers van Vilvoorde en omliggende”. De bond werd gesticht op 25 november 1917. In Vilvoorde zelf waren twee wagenmakers actief, in nabijgelegen Houtem was er een wagenmaker: Johannes Willems. Verschillende documenten uit het archief van de familie Willems geven inzicht in de opdrachten, prijzen en het vakjargon en geven zo een inkijk in het wagenmakersbedrijf aan het begin van de twintigste eeuw.
Op de familiefoto zien we links bovenaan Johannes Willems, in het midden onderaan Jozef Willems, grootvader en vader van Jean. Familiearchief Jean Willems.
Johannes Willems bouwde zijn woning en atelier in de Haesendonckstraat 2 omstreek 1855. Aan de rechterkant van de voordeur was de wagenmakerij en er was ook een kleine smidse, waarvan het aambeeld bewaard is. Zoals bij veel wagenmakers het geval was, was er ook een klein café vooraan links van het huis. Hier konden klanten hun schulden aflossen op de feestdag van Sint-Elooi en werden belangrijke deals beklonken. De keuken was voorzien van een Leuvense stoof. In de tuin lag een belangrijke en kostbare voorraad hout onder twee grote afdaken. Dankzij de tocht kon het hout op die manier relatief goed bewaard worden. De wagenmakerswoning werd recent verkocht, afgebroken en vervangen door een nieuwbouwwoning.
Een foto van de oude woning. De woning werd eigendom van Jozef Willems (1906) die de uitbating van zijn vader Johannes Willems overnam. Familiearchief Jean Willems.
Uit een interview met Jean Willems blijkt dat hij een boekje terugvond van 1816 tot 1822, vermoedelijk ging het om zijn overgrootvader die ook al wagenmaker was. De grootvader van Jean Willems zou volgens familiale documenten in 1877 al een wagenmakerij gehad hebben en zou de stiel zeker tot 1926 uitgeoefend hebben. Sindsdien nam de vader van Jean Willems de zaak over. Hij was wagenmaker tot 1945 en ging nadien elders werken. Het huis onderging een metamorfose; er kwam een nieuwe gevel en het café werd gesloten.
Plan van de woning in de Haesendonckstraat, ca. jaren 1920. Stadsarchief Vilvoorde.
Bijzonder aan het notitieboekje is dat het heel wat informatie bevat over de ezelskarren die Willems vervaardigd heeft. Uit verschillende facturen blijkt dat de wagenmaker dikwijls beroep deed op andere ambachtslui om de karren te vervaardigen. Zo deed wagenmaker Willems beroep op een zadel- en gareelmakerij uit Zemst en een een hoefsmid uit Houtem. Het hout voor zijn wagenmakersatelier bestelde hij bij houtimporteut De Baets en Hye uit Haren-Noord.
Blad uit het rekeningboek van wagenmaker Willems met prijzen van ezelskarren. Familiearchief Jean Willems.
Wagens, karren, koetsen en kruiwagens waren vroeger alomtegenwoordig. Op deze postkaart van de brug van Vilvoorde zijn drie verschillende voertuigen te zien: Links een ijskar, in het midden een stootkar die gevuld terugkomt van de markt. Twee mensen helpen om de stootkar op de helling van de Grimbergsesteenweg aan te vatten. Ten slotte is er rechts ook een bierkar te zien. Het is niet onwaarschijnlijk de wagenmaker Willems zijn hand heeft in een van deze karren.
Postkaart met karren aan de oude vaartbrug in Vilvoorde, 1901-1950.
Bibliografie:
-Het vervoer door de tijden heen, 1980, heemkring Rode ‘De Sprokkelaar’.
-‘Een eeuw muziek met Vlaams en vrij archiefbeelden en documentatie’ door Eugène Verrycken 1999
-Archiefbeelden Vilvoorde, Adelijn Calderon.
-Documentatie en interview van Jean Willems, Houtem.
Auteur: Philippe Cornut, ondervoorzitter heemkundige kring Vilvoorde
