Sluiten
Menu
Ontdek Objecten Zaaimachine

Zaaimachine

Zaaien gebeurde lange tijd met de hand. Deze tijdrovende gebeurtenis werd mettertijd vervangen door mechanisch zaaien, waarbij een zaaimachine door een paard werd getrokken. Voormalig landbouwer Jozef uit Izegem legt in deze aflevering van Goed Gerief (i.s.m. VILT en PlattelandsTV) nauwkeurig uit hoe dat in zijn werk ging. Vanaf de jaren 1950 verschenen de eerste zaaimachines getrokken door een tractor. Vandaag is de technologische vooruitgang ongezien: een computer registreert haarfijn waar, welke en hoeveel zaadjes er geplant zijn.

Door het paard getrokken zaaimachine uit Bredene, vervaardigd door Werkhuizen Ghistel, 1880-1940 (Collectie Bulskampveld, inv. nr. 30). PlattelandsTV.

“De boerengasten waren fier als het recht gezaaid was. Als het gezaaid is en de vrucht komt uit, dan kan iedereen zien: dit is goed gezaaid, of dit is gezaaid door een prutser” – Jozef (landbouwer)

Manueel zaaien

Handmatig zaaien bestaat al sinds de eerste landbouwers op het idee kwamen om gewassen dichter bij huis te telen. Ze verzamelden hun zaden en strooiden die uit nabij de nederzettingen. Zaad werd niet alleen gezaaid, maar ook geplant. Het meest bekende beeld was de boer die met behulp van een linnen zaaizak of zinken zaaibak met brede halen zaad over het veld uitwierp. De bak zelf werd opgehangen aan een zinken borststuk dat de zaaier met twee lederen schouderriemen droeg. Bij het opnieuw vullen van de zaaibak moest alleen de bak worden afgehaakt.

Een andere methode was dat de boer het zaad zorgvuldig liet vallen in een vooraf getrokken voor. De gelijke zaaidiepte en de gelijke zaaiafstand zorgden voor een evenredige voedselopname en een gelijkmatiger groei van de planten. Bovendien werd het wieden erdoor vergemakkelijkt en gebruikte de boer ook minder zaaizaad. Het zaad was eveneens beter beschermd tegen vorst en wegspoelen. Reeds voor onze tijdrekening zochten de eerste boeren al naar oplossingen om dit trage proces te versnellen en te mechaniseren.

Een landbouwer zaait zijn veld met een zaaibak. Het gelijkmatig uitstrooien vergde veel ervaring en oefening. Collectie Boerenbond. KADOC-KU Leuven

Mechanisch zaaien

De voordelen van zaaien met een door het lastdier getrokken machine waren talrijk: besparing aan zaaizaad, het zaad ligt op gelijke diepte, het zaad wordt meestal meteen bedekt en het zaaien in rijen laat ook mechanisch wieden toe. Hoewel de zaaimachines veel gemeenschappelijke elementen hadden, vertonen zij naargelang de producent en het zaaigoed toch specifieke verschillen. Deze specifieke machine is relatief zwaar van constructie, met nog veel houtwerk en twee handvatten (tremen) voor de begeleider. Dat liet toe om tijdens het zaaien de machine bij te sturen.

Bij de eerste generatie zaaimachines liep de begeleider inderdaad nog achter de machine. Opvallend is de driewielige constructie, met het voorste wiel dat niet kon zwenken. De wendbaarheid van het tuig werd erdoor bemoeilijkt. De beide grote wielen zijn voorzien van schrapers die de aangekleefde grond van de wielbanden hielden. De zaadbak mondt onderaan uit in een aantal zaadhuizen voor de toevoer naar de zaaipijp. Het zaaimechanisme met de dosering wordt aangedreven via twee stangen (krukassen) verbonden met de as van het voorwiel. Deze pijpen zijn telescopisch en onderaan voorzien van een zaaischoen: een holle vorentrekker waarin de zaden werden gelegd. De achterwielen zijn in de hoogte verstelbaar, zodat de zaaidiepte kan geregeld worden.

Landbouwer Mahieu uit Ieper demonstreert in 1970 het zaaien met de zaaimachine getrokken door twee paarden. Westhoek Verbeeldt

Moderne zaaimachine

Het principe van de negentiende-eeuwse zaaimachine is in de loop der jaren weinig veranderd. Uiteraard verving de tractor het paard, waren de volumes groter, de toestellen breder en de efficiëntie hoger. De boer kon veel rijen tegelijk zaaien. Nog meer dan vroeger lag de nadruk op een goed zaaibed: een goede mix van vocht, stabiliteit en ruimte was essentieel voor zaadkieming en wortelontwikkeling. De zaaimachine moest worden ingesteld op de grootte van het gebruikte zaad.

De meeste moderne zaaimachines gebruiken lucht om zaden in plastic buizen van de zaadtrechter naar de zaaddoseerbuis te transporteren. Dankzij deze opstelling kunnen zaaimachines veel breder zijn dan de zaadtank, in sommige gevallen zelfs twaalf meter breed. Het zaad wordt mechanisch gedoseerd in een luchtstroom die wordt gecreëerd door een hydraulisch aangedreven ventilator aan boord en naar een verdeelkop wordt getransporteerd die de zaden verdeelt in de verstelbare zaaipijpen. Via GPS-sturing wordt heel nauwkeurig gezaaid. Waar de zaaimachine getrokken door het paard één hele dag deed om één hectare in te zaaien, is dat vandaag gereduceerd tot één uur.

Een moderne zaaimachine met pneumatische zaadbuizen van het merk Kuhn. PlattelandsTV

Kunstmeststrooier

Vorige

Aardappelrooier

Volgende
Terug naar boven
Sluiten