Project

Wat een garagist betekent voor de hedendaagse burger, dat was de wagenmaker voor onze voorouders. Elk dorp in Vlaanderen had in de 19de eeuw één of meerdere wagenmakerijen. Het ambacht van de wagenmaker stierf in de jaren 1970 een stille dood. Om de herinnering aan deze bijzondere stiel levend te houden, startte CAG in samenwerking met verschillende partners het erfgoedproject 'Wagenmakerij in Vlaanderen'.

Wagenmakerij Huys. Fotocollectie Collectie Bulskampveld.

Onderzoekstraject

Meer dan 50 jaar geleden sloot de laatste actieve wagenmaker zijn atelier. Zoals elk ambacht dat niet meer actief beoefend wordt, verdwijnen de materiële en immateriële sporen pijlsnel. Daarnaast zijn wagenmakerserfgoed en de belangrijke verzameling historische wagens en karren goed voor bijna een kwart van alle objecten uit de Collectie Bulskampveld.

Op basis van deze twee insteken – de herinnering aan het wagenmakersambacht en de ontsluiting van de Collectie Bulskampveld – besliste CAG om het erfgoed van de wagenmaker verder in kaart te brengen. Dat gebeurde aan de hand van twee invalshoeken: de geschiedenis van het ambacht/beroep enerzijds en het bewaarde erfgoed anderzijds. De resultaten verschenen in een toegankelijk onderzoeksrapport.

Locaties van wagenmakerijen in West-Vlaanderen. © Collectie Bulskampveld.

Rapport

Een socio-economisch onderzoek naar de geschiedenis en het erfgoed van de wagenmakerij tussen 1850-1970 vormt de basis van het project. Het rapport dat de neerslag vormt van dit onderzoek toont een globaal overzicht van de wagenmakerijssector in Vlaanderen, met aandacht voor de veranderingen en continuïteiten die het ambacht heeft doorgemaakt. Voor dit onderzoek deden we beroep op een uitgebreide set aan mondelinge en geschreven bronnen die ons meer vertellen over het dagelijkse leven van de wagenmaker. 

Wagenmakers lieten heel wat erfgoed na. In diverse collecties in Vlaanderen worden handwerktuigen, mallen en machines van de wagenmaker bewaard. In het kader van het project brachten we deze collecties verder in kaart. Een handig overzicht daarvan vind je hier.

Tekening van het achteraanzicht van een boerenwagen gemaakt door Johan Vansteenkiste, jaren 1990. Collectie Bulskampveld, boerenwagen inv. nr. 95.

Rapport

Wagenmakerij in Vlaanderen

De structuur van het onderzoeksrapport is drieledig. In een eerste deel komt een uitgebreid overzicht van de beschikbare kennisbronnen aan bod. Het tweede deel vormt de neerslag van het socio-economisch historisch onderzoek. In deel drie gaan we dieper in op de specifieke wagenmakerscollecties.

Sterk lokaal verhaal

Bijna elk dorp in Vlaanderen beschikte ooit over een wagenmakerij. De wagenmakerij was bij uitstek een familiaal ambacht dat van generatie op generatie werd doorgegeven.

Samen met Histories startte CAG daarom een traject op waarin we samen met een hele resem vrijwilligers op zoek gingen naar de lokale verhalen van individuele wagenmakers en wagenmakersfamilies. Dit traject resulteerde in de wagenmakersverhalen die op deze websites te lezen zijn. 

Zo getuigt wagenmakersdochter Rosa Bogaert (1932) dat haar vader tijdens zijn werkperiode (jaren 1920-1930) steeds een gerespecteerd was man in het dorp (Waardamme). "Als zelfstandige was hij graag gezien", zegt ze. Ook wagenmakerszoon Willem Vermandere (1940) beaamt dat zijn vader altijd een soort van fierheid over zich had.

Wagenmaker Huys. Fotocollectie Collectie Bulskampveld.

Van generatie op generatie

Wagenmakersverhalen

Achter de poorten van een wagenmakerij schuilen heel wat verhalen: elk atelier draagt een geschiedenis met zich mee. Verschillende vrijwilligers tekenden die wagenmakersverhalen in hun regio op. Het resultaat daarvan lees je hier.

Expo's tot bij jou in de buurt

Steeds minder mensen zijn nog vertrouwd met het beroep van wagenmaker. Om het brede publiek opnieuw kennis te laten maken met dit verdwenen ambacht, zet CAG sterk in op de vertaling van die nieuwe inzichten in drie verschillende expo’s in nauwe samenwerking met drie musea met een bijzondere link met het wagenmakerserfgoed.

Op basis van het onderzoek versterken we de permanente opstelling van het Karrenmuseum in Essen, heemkundig museum De Botermolen in Keerbergen en de Smoufelbeekhoeve in Maldegem.

Wagenmaker Henri Vandewalle uit Ramskapelle (Nieuwpoort). Privécollectie Dries Claeys.

Terug naar boven