Collectie Bulskampveld · Gareelmakerij

Handwerk

Voor het verkrijgen van alle onderdelen van een gareel werkte de gareelmaker vroeger samen met verschillende ambachtslui. De wagenmaker leverde uit essen- of eikenhout gezaagde en afgewerkte spanen voor het gareel terwijl de smid instond voor het maken van de spaanijzers, de sloten en de trekhaken. Leer verkreeg de gareelmaker van de leerlooier. In veel gevallen was de gareelmaker ook actief als zadelmaker. Voor het maken van zadels deed hij beroep op dezelfde vaklui.

Het maken van een gareel vergt precisie en was tot diep in de 20ste eeuw handwerk. De gareelmaker vormt het gareel op een gareelblok. Hij gebruikt daarbij specifieke werktuigen zoals priemen, naalden, leerschaven, passers, vulstokken… Het opvallendste gereedschap is het maanvormige, halfronde snijmes. Voor het aan elkaar naaien van leerlappen klemt de gareelmaker het leer tussen de knieën vast met het naaispan om zelf de twee handen vrij te hebben voor het naaiwerk. Dit naaiwerk is behoorlijk tijds- en arbeidsintensief. Door de onregelmatige vorm van het gareel kan 80% van het naaiwerk enkel handmatig worden verricht.

De gareelmaker klemt het leder vast met een naaispan zodat hij met zijn twee handen kan werken.

Garelen

Het voornaamste product van de gareelmaker zijn garelen. Deze verschillen naargelang het trekdier (paard, koe, ezel, hond…). Een gareel bestaat uit twee gebogen symmetrische delen van essenhout die bovenaan bijeengehouden worden met een leren riem. De achterzijde is bekleed met een kussen uit leer of vilt en is opgevuld met hooi of paardenhaar. Het gareel is voorzien van trekhaken om de riemen en de strengen van het trekgetuig (zwenghout) aan te bevestigen. Een gareelmaker beschikt over verschillende mallen (sjablonen) zodat het gemakkelijk is om meerdere, dezelfde exemplaren te maken.

Rundergareel (inv. nr. 342), verworven van wagenmaker Oscar Dereuck uit Egem.

Gareelmaker Maelstaf

In de Collectie Bulskampveld bevindt zich een volledig ensemble van gareelmakerswerktuigen. Deze deelcollectie is afkomstig uit het atelier van gareelmaker Urbain Maelstaf (1904-1979) uit Leisele, waarvan een bijzonder uithangbord bewaard is (AV1056). Alle courante werktuigen voor het snijden, naaien, doorprikken en sierlijk afwerken van lederen onderdelen zijn aanwezig en verschillende modellen illustreren de specificiteit van de vervaardiging. Naast de werktuigen voor leer zijn er ook enkele handwerktuigen voor houtbewerking waarmee de gareelmaker het essenhout bewerkte en aan het leer vastmaakte.

Uithangbord (inv. nr. AV1056) van gareelmaker Urbain Maelstaf uit Leisele

Uitzetmes

Rondmes

Naaispan

Els

Doosje voor elzen

Kousjesmachine

Vandaag

Het aantal trekdieren is sinds het midden van de 20ste eeuw stevig gedaald. Tractoren en andere machines namen het zware werk over. Toch zijn er nog enkele gareel- of zadelmakers actief. Omwille van recreatieve of sportieve doeleinden worden paarden nog steeds opgetuigd. In Vlaanderen kan je bij Syntra een officiële opleiding tot gareel- en/of zadelmaker volgen. In 2013 telde Vlaanderen 52 ambachtelijke gareel- en zadelmakers volgens Paardenpunt Vlaanderen. Een 20-tal onder hen vervaardigt volledig nieuwe tuigen, garelen, zadels,… Deze professionele zadel- en gareelmakers zijn meestal actief in bijberoep. Anderen beschouwen gareel- en zadelmakerij als een hobby of beperken zich tot herstellingen en aanpassingen.

Deelcollectie gareelmakerij

In de Collectie Bulskampveld zitten heel wat objecten gerelateerd aan het ambacht van de gareelmaker. Een selectie daarvan vind je op Erfgoedinzicht.

Bekijk de deelcollectie gareelmakerij

Optuigen

In het kader van het project ‘Brabants trekpaard, samen erfgoed een toekomst geven’ maakte CAG verschillende filmpjes en een handleiding van hoe je een paard kan optuigen.

Meer over optuigen

Herders in de Zwinstreek

Vorige

Honden op het erf en op het platteland

Volgende